Tja. wat is "handiger" ;-)) De basisfunctie van TeX is om een hoeveelheid karakters op een "papier" te plaatsen op een manier die prettig voor het oog is. Dat is alles. TeX gebruikt een aantal (min of meer complexe) algorithmes om een "paragraaf" te zetten op "optimale" wijze. TeX heeft verder geen idee van "lettertypes", "paginagrootte" en wat niet meer - dat moet de gebruiker allemaal maar zelf uitzoeken.

LaTeX is een "metapakket", waarin allerlei extra commando's worden geimplementeerd om het voor de gebruiker makkelijker te maken om TeX te laten doen wat je wil. Om een voorbeeld te geven, om te switchen tussen "bold" en "normaal" in plain TeX kost een aantal commando's, maar in LaTeX is daar gewoon een macro voor (\textbf ). Er zijn overigens meer van dat soort "macropakketten". Een beroemd voorbeeld is ConTeXt, geschreven door Hans Hagen, een veelgezien lid van deze mailing list.

LaTeX maakt het mogelijk om met zogenaamde documentclasses en stylefiles allerlei dingen in te stellen en fijn te regelen. Dingen als een referentie-database zijn niet native in TeX of LaTeX; de ondersteuning van dat soort geavanceerde dingen wordt geregeld in de classfiles en stylefiles. Elke keer als je \ref{} en \cite{} gebruikt wordt dat vertaald in een commando waarmee wat informatie in de .aux file wordt geschreven. Elke keer als je een \chapter of een \section opent gaat er wat info naar de .toc file; etc.

Natuurlijk, achteraf gezien zou je zeggen dat dit soort dingen gewoon direct in TeX ingebouwd zouden kunnen worden. Maar vergeet niet dat TeX zo oud is als de wereld (eerste versies zijn van rond 1980). TeX is nu bij versie 3.1415... en wordt slechts sporadisch onderhouden. Als Donald Knuth doodgaat zal de definieve "frozen" versie worden gemaakt, dat wordt versie "pi". Donald Knuth heeft ooijt in de specificaties van TeX gezet dat het altijd downward compatible moet blijven. Dat heeft men bereikt, want een TeX file van 1983 kan je nog steeds compileren met TeXLive 2013 (!).

Er zijn nog wat meer eisen. Er zijn tegenwoordig meerdere "moderne" versies van LaTeX, zoals pdfLaTeX, XeLaTeX en lualatex. Al deze moderne varianten produceren direct PDF (de traditionele TeX output is DVI, device independent, dat is een file formaat waar je niks mee kan, en dat moet je dan vertalen naar PostScript of PDF). Als je een source file hebt met alleen "traditionele LaTeX commando's", dan moet de PDF file van al deze moderne varianten byte voor byte identiek zijn - met andere woorden, een gegeven input file moet altijd dezelfde output file opleveren, zolang je geen commando's gebruikt die specifiek zijn voor een bepaalde "latex engine". Dat is een zegen voor de schrijvers van templates en dergelijke. Ik heb zelf wel eens een template voor MS Word gemaakt, en dan moet je echt goed uitkijken dat de instellingen op een individuele PC niet jouw template in de war kunnen schoppen.

Groeten,
Wilfred